Der Mut zum Recht

Courage in the pursuit of justice

شهامت حقطلبی

Laudatio von Omid Nouripour zur Verleihung des
Menschenrechtspreises des Deutschen Richterbund an Frau
Nasrin Sotoudeh

Laudatory speech by Omid Nouripour on the award of the Human Rights Prize of the German Judges Association to Ms Nasrin Sotoudeh

سخنرانی امید نوریپور به مناسبت اعطای جایزه حقوق بشر کانون قضات آلمان به خانم
نسرین ستوده

– Es gilt das gesprochene Wort –

Sehr geehrte Frau Shojaee,
sehr geehrte Frau Stockinger,
sehr geehrter Herr Lüblingshoff,
sehr geehrte Frau Dr. Rückert,
lieber Herr Lessenthin,
meine Damen und Herren,

Im Herbst 2008 traf ich in der Wohnung eines Freundes in Teheran zu später Stunde zwei  Anwältinnen. Sie hatten ein gemeinsames Thema, an dem sie mit großem Engagement arbeiteten. Dieses Thema, das uns den gesamten Abend beschäftigte, war die Hinrichtung von Minderjährigen oder von Menschen, die zur vermeintlichen Tatzeit minderjährig waren.

Das war ein schwieriges Thema, meine Gesprächspartnerinnen waren mit vielen Fällen betraut, sie sprachen davon kenntnisreich und leidenschaftlich. Das Thema war bleischwer und kaum zu verdauen. Ich bewunderte sie, nicht nur, weil sie sich um diese geschundenen Kinder kümmerten, sondern auch weil sie nicht über diese große Ungerechtigkeit klagten, sondern stark rechtlich argumentierten. Ich kam nicht mit allen Windungen des iranischen Strafgesetzbuchs zurecht. Ihre klare Botschaft aber kam unmissverständlich an: Sie kämpften nicht gegen ein Gefühl von Ungerechtigkeit, sondern gegen Unrecht. Sie kämpften dagegen, dass Minderjährige gegen das iranische Recht hingerichtet wurden, aber selbstverständlich auch gegen das internationale Recht, gegen die vom Iran ratifizierte Kinderrechtskonvention der Vereinten Nationen. Am Ende eines langen, lehrreichen und auslaugenden Gespräches fragte ich sie, ob sie denn selbst aufgrund ihrer Arbeit Repressionen ausgesetzt seien oder gar schon einmal verhaftet worden sind. Eine von ihnen schaute herzlich lachend und verspielt auf ihre Uhr und fragte: „Wann denn das letzte Mal?“

Das ist der Ton des über den Dingen stehenden Spotts, den ich schon oft an vielen Orten von Menschen gehört habe, die es leider gewohnt sind, Unrecht ausgesetzt zu sein.

Die andere der beiden schaute mich allerdings aufgeschreckt an und sagte etwas, das ich nicht erwartet hatte. Sie sagte: „Nein, ich tue nichts Unrechtes. Ich handle ausschließlich im Rahmen des Rechts, auch wenn es oft nicht reicht in diesem Land. Außerdem habe ich zwei kleine Kinder. Denen bin ich verpflichtet.“

Ein Jahr später gingen Millionen Iranerinnen und Iraner auf die Straßen, um gegen die vielleicht plumpeste Wahlfälschung der Geschichte ihres Landes zu protestieren. Viele von ihnen verschwanden in Geheimgefängnissen, andere wurden niedergeschlagen, verhaftet, gefoltert, vergewaltigt, getötet, vertrieben. Eine der beiden Anwältinnen musste nach Europa fliehen, die Vorsichtige vertrat eine Vielzahl von Demonstrierenden der Proteste von 2009 vor Gericht. Am 4. September 2010 wurde sie selbst, wurde Nasrin Sotoudeh, die wir heute ehren, verhaftet, der Vorwurf der „Verbreitung von Propaganda und der Verschwörung zum Schaden der Staatssicherheit“ bescherte ihr eine dreijährige Haft. Während dieser Zeit trat sie regelmäßig in Hungerstreit – zusammengenommen fünf  Monate lang – um gegen die Haftbedingungen von allen politischen  Gefangenen zu protestieren.

Auf ihre perverse Art wissen Diktaturen sehr wohl, dass sie Unrecht tun, wenn sie Dissidenten einsperren. Sie verraten dies durch die Absurdität der Anschuldigungen, die sie gegen ihre KritikerInnen erheben, als wollten sie die wahre Absicht ihrer Verfolgung verschleiern. Das Ergebnis ist natürlich das Gegenteil – die zum Schweigen gebrachte Dissidentin entpuppt sich als Recht schaffende Anklägerin, der Tyrann als Verbrecher.

Nasrin Sotoudeh kam verwandelt aus dem Gefängnis zurück, sie hatte ihre Angst in der Zelle zurückgelassen. Ihre Verwandlung beschrieb sie selbst in einem Brief an ihren kleinen Sohn Nima wie folgt: „Mein lieber Nima, wie hätte ich denn Zeugin der Hinrichtung der Jugend unseres Landes sein und dazu schweigen können? Wie könnte ich dich ruhiger Seele abends ins Bett bringen, während ich weiß, wie andere Kinder gefoltert werden? Mein Sohn, ich konnte das nicht.“

Zwei Tage nach ihrer Entlassung aus dem berüchtigtsten Foltergefängnis des Iran, Evin, stand sie mit einem Protestplakat gegen die Situation der politischen Gefangenen bereits wieder vor dem Justizpalast. Sie hat wieder Mandate angenommen, so viele Angeklagte in aussichtsloser Situation verteidigt, im vollen Bewusstsein, dass das Recht, das sie auf ihrer Seite wusste, oft vor Gericht gar nichts zählt. Ihr Glaube an das Recht aber blieb und bleibt bis heute ungebrochen.

Dieser Mut zum Recht war für das Unrecht unerträglich. Sie wurde überwacht, schikaniert, von ihrer Arbeit abgehalten. Die Zeit vor ihrer zweiten Verhaftung bezeichnete sie selbst als einen „Wechsel in ein größeres Gefängnis“. Als nichts davon sie entmutigen konnte, wurde sie im Juni 2018 erneut verhaftet. Sie wurde der „Spionage, der Verbreitung von Propaganda und der Verunglimpfung des Geistlichen Führers“ beschuldigt, sowie der Mitgliedschaft in einer Menschenrechtsorganisation und dem daraus resultierenden Schüren von „Korruption und Prostitution“.

Sie wurde zu 33 Jahren Haft und 148 Peitschenhieben verurteilt. Doch schon davor war sie die Symbolfigur einer Zivilgesellschaft, der immer mehr die Luft zum Atmen genommen wird.

Ich beglückwünsche aus tiefstem Herzen den Deutschen Richterbund zur Wahl Nasrin Sotoudehs als Trägerin des Menschenrechtspreises des Jahres 2020. Man kann die Frage stellen, warum ausgerechnet sie den Preis bekommt, die sie schon eine gewisse Berühmtheit erlangt hat, auch andere Preise bereits erhalten hat, wie beispielsweise den Sakharov-Preis des Europäischen Parlaments. Und es gibt auch im Iran so viele andere, die in großer Not sind und unsere Aufmerksamkeit ebenfalls dringend brauchen: Die Journalistin Narges Mohammadi etwa, die aufgrund ihres Kampfes gegen die Todesstrafe im Gefängnis ist und die die ihr zustehende medizinische Betreuung trotz ernsthafter Erkrankung nicht erhält.

Oder der bekannte Ringer Navid Afkari, dem die unmittelbare Exekution droht. Oder Samy Radjabi, dessen Verbrechen darin besteht, als Naturschützer das nationale Symboltier des Iran, den Geparden, vor dem Aussterben retten zu wollen.

Richtig, alle diese Menschen, und es gibt so viele mehr, die man nennen könnte, brauchen unsere Aufmerksamkeit. Aus drei Gründen finde ich die heutige Ehrung von Nasrin Sotoudeh allerdings absolut richtig: Erstens ehren wir heute eine brillante Juristin, die in ihrem Land keine Richterin werden darf, weil dieses Amt für Frauen nicht zugänglich ist. Und die dennoch den Mut hat zum Recht. Wäre sie frei, sie würde die Fälle all der oben genannten vor Gericht übernehmen, um das Recht zu verteidigen. Zweitens ist der Nukleus ihrer Arbeit stets der Kampf um Kinderrechte.

An diesem Abend vor zwölf Jahren sagte sie mir: „Ein Land, in dem Kinder nicht zu ihren Rechten kommen, ist ein Land, in dem niemand zu seinen Rechten kommt“. Damit aber hat sie eine Pionierarbeit geleistet in einem Land, in dem Kinderrechte wahrlich nicht gewährleistet sind. Drittens ist sie, mit ihrem unfehlbaren Sinn für das Recht, natürlich auch Frauenrechtlerin. Am 8. März dieses Jahres schrieb sie aus dem Gefängnis: „Der Iran ist ein Land, in dem die Rechte der Frauen systematisch verletzt werden. Umso wichtiger ist es, den Internationalen Frauentag zu ehren und seiner zu gedenken. An diesem Tag denke ich an die Jahre, die vergangen sind. Die Jahre unseres Schweigens und unserer Gefangenschaft; die Jahre des Protests, der Knechtschaft und der Mauern, hinter denen wir gefangen sind.“

Am Ende aber ist Nasrin Sotoudeh nicht nur die Anwältin der Kinder- und Frauenrechte, sondern aller, denen Rechte systematisch verweigert werden, aufgrund von Herkunft, Glauben, sexuelle Orientierung oder schlicht unangepasster Gedanken. Die immer wieder einkehrende Diskriminierung und Unterdrückung, Verfolgung und Verhaftung iranischer Frauen und zahlreicher anderer marginalisierter Gruppen sind ein Zeichen der Schwäche.

Die brutale Härte, mit der jeglicher Protest weggedrückt wird, soll vor der freien Meinungsäußerung abschrecken. Diese Gewalt bringt so viel Leid, doch sie funktioniert nur auf Zeit. Der Protest bricht sich immer wieder Bahn. Ob zu Hunderttausenden auf den Straßen im ganzen Land, in Film und Kunst, Musik, Literatur, im Fußballstadion oder durch eine Frau, unverschleiert mit weißem Kopftuch als Friedensflagge am Stock auf den Straßen Teherans. Oder eben in der Arbeit einer Rechtsanwältin. Das System lebt in ständiger Angst vor seiner eigenen Bevölkerung. Und das wird auch so bleiben, solange die Iranerinnen ihre überfälligen Rechte nicht bekommen.

In der iranischen Gesetzgebung werden Frauen Männern gegenüber grundsätzlich und massiv benachteiligt: ob beim Sorgerecht, in der Erbschaft oder im Wert ihrer Zeugenaussage.

Der sekundäre Status von Frauen spiegelt sich auch in ihrem eigenen Zuhause wider, da Ehemänner per Gesetz die primäre Kontrolle über die häuslichen Angelegenheiten behalten, natürlich auch über das Geld im Haus. Im ganzen Land haben viele Frauen mit zwangsnormalisierten Mustern von körperlicher wie seelischer Gewalt und Vergewaltigung in der Ehe zu kämpfen – ein Verbrechen, das im Iran nicht geahndet wird. Dagegen gehen Frauen wie Nasrin Sotoudeh an. Sie hat immer und immer wieder zeigen müssen, dass sie bereit ist für ihre tiefen Überzeugungen einen hohen Preis zu zahlen. Trotz aller Risiken hat sie ihr Leben einem Ziel gewidmet: dem Kampf für Menschenrechte, für einen gerechten Iran für Frauen, Kinder, Minderheiten sowie für die Zivilgesellschaft. Und gegen die Straflosigkeit und für die juristische Aufarbeitung der systematischen Menschenrechtsverletzungen, die in iranischen Gefängnissen seit Jahrzehnten begangen werden. Nicht zuletzt drückt sich in ihrer Arbeit aber auch die Hoffnung aus, dass es eines Tages einen Iran nach ihrem Vorbild geben kann, der Kinder schützt, und in dem Frauen und Minderheiten gleichberechtigt sind. In dem Tyrannei und Willkür der Freiheit und dem Recht weichen müssen.

Meine Damen und Herren, der Hungerstreik ist ein äußerstes Mittel der Mittellosen gegen das Unrecht. Seit nun 25 Tagen ist Manouchehr Bakhtiari in Hungerstreik. Er ist der Vater von Pouya Bakhtiari, der im letzten Jahr bei den November-Protesten erschossen wurde. Pouya wurde 27 Jahre alt. Er ist mittlerweile das Gesicht der mehr als 1.500 auf der Straße Getöteten des letzten Jahres. Es ist zu befürchten, dass noch viele andere in den Gefängnissen gefolgt sind oder noch folgen werden. Manouchehr Bakhtiari wurde auf dem Weg zu einem Inlandsflug verschleppt, schlicht weil er Gerechtigkeit für seinen Sohn eingefordert hat. In den Monaten vorher waren seine Frau und er unbeschreiblichen Repressionen ausgesetzt. Bei einer Razzia in seinem Haus wurde sogar seine 80-jährige Mutter verprügelt. Das ist nicht nur ungeheuerlich, sondern auch nach iranischem Recht skandalös. Wenn die Forderung nach Recht schon verfolgt wird, dann ist das Unrecht überall.

Ich weiß nicht, ob Herrn Bakhtiaris Hungerstreik mit dem von Frau Sotoudeh zusammenhängt. Aber sie befindet sich in Lebensgefahr. Sie ist derzeit im Hungerstreik, um unsere Aufmerksamkeit zu gewinnen für die katastrophalen Zustände nicht nur, aber vor allem der politischen Gefangenen im Iran, gerade in Zeiten der Pandemie. COVID-19 grassiert in iranischen Gefängnissen, statt Abhilfe bekommen die Insassen schlicht die Ignoranz der Zuständigen.

Nasrin Sotoudehs Hungerstreik muss Angst und Schrecken bei den Herrschenden hinterlassen haben. Denn vor wenigen Tagen ist ihre Tochter Mehraveh zu Hause abgeholt und für mehrere Stunden festgehalten worden. Es droht ihr ein Strafverfahren. Ihr Vater Reza Khandan durfte sie begleiten. Ich kann nur ahnen, wie es ihm dabei ergangen ist. Und ich kann nur ahnen wie es dem jüngeren Bruder Nima ergangen sein muss zu glauben, dass nach der Mutter nun auch die Schwester nicht mehr nach Hause kommen könnte.

Ihre Kinder sind Nasrin Sotoudehs kostbarster Schatz. Es ist schmerzvoll, ihre Briefe an ihre Kinder, die ihr Ehemann regelmäßig veröffentlicht, zu lesen. Es ist schlicht herzzerreißend, das heimlich aufgenommene Video vom Besuch der Kinder im Gefängnis nach der Urteilsverkündung anzuschauen. Da sieht man zwei zurecht betrübte Kinder auf der einen Seite des Plexiglases.

Auf der anderen wiederum sieht man diese unmenschlich starke, und doch so zerbrechlich anmutende Frau, die nach Clowns-Manieren ihrem Sohn die Nase klaut, und in ihrer Faust versteckt, um ihn zum Lachen zu bringen. Das Unrecht, das bei einer so liebenden Mutter, die nach ihren Kindern trachtet, will nicht nur ihren Willen brechen, es hat vor allem Angst vor ihr. Und vor ihrem Mut zum Recht.

Unsere heutige Preisträgerin befindet sich in diesem Augenblick in Lebensgefahr. Die Außenministerin Schwedens fordert ihre sofortige Freilassung. Ich wünschte mir, dass sich ihr mehr europäische Außenminister anschließen. Der Deutsche Richterbund ehrt heute mit Nasrin Sotoudeh eine Frau, deren Mut zum Symbol geworden ist für den Kampf für das Recht. Vor diesem unglaublichen Mut zum Recht verneige ich mich. Möge sie bald frei, möge sie bald nach Hause kommen. Ihre Kinder Mehraveh und Nima brauchen sie, ihr Mann Reza braucht sie. Millionen von Iranern und vor allem Iranerinnen brauchen sie.

Ich danke Ihnen für Ihre Aufmerksamkeit.

– Check against delivery –

Ms Shojaee,
Ms Stockinger,
Mr Lüblingshoff,
Dr Rückert,

Mr Lessenthin,
Ladies and Gentlemen,

In the autumn of 2008, late one evening, I met two lawyers in the apartment of a friend in Tehran. They were both working with great zeal on the same issue. This issue, on which our discussions centred throughout the evening, was the execution of minors, or people who had been minors at the time of the alleged offence.

This was a difficult topic. The two women were familiar with many such cases and spoke with great knowledge and passion. It was an immensely depressing subject and one which was difficult to digest. I admired the fact that, rather than simply lamenting this great injustice, they focused on legal arguments. I was not able to follow all the ins and outs of the Iranian penal code. Yet their message was absolutely clear to me:

They were not fighting against a feeling of unjustness, but against failure to uphold the law. They were campaigning against the fact that minors were being executed in contravention of Iranian law and, of course, in contravention of international law and the Convention on the Rights of the Child – which Iran had ratified. At the end of a lengthy, informative and exhausting discussion, I asked them whether they themselves faced repression due to their work or had perhaps even been arrested. One of them, laughing heartily, looked in jest at her watch:

“How long is it since the last time?” she asked. This was the tone of lofty sarcasm that I have often heard from people who are sadly accustomed to experiencing injustice. 

The other lawyer looked at me in distress, however, and said something I had not expected. She said, “No, I do not do anything unlawful. I only act within the framework of the law, although that is often not enough in this country. And I have two children. I have a responsibility for them.”

A year later, millions of Iranian women and men took to the streets to protest against possibly the most fragrant electoral fraud in their country’s history. Many of them disappeared behind the walls of secret prisons, they were beaten, arrested, tortured, raped, killed or forced to leave their homes.  One of the two lawyers had to flee to Europe. Her more cautious colleague defended in court a large number of demonstrators from the 2009 protests. On 4 September 2010, she herself –Nasrin Sotoudeh, who we are honouring today – was arrested, accused of “spreading propaganda and conspiring to harm state security”, for which she spent three years in prison. Over that time, she regularly went on hunger strike – for a total of five months – in protest at the conditions of detention for all political prisoners.

In their own perverse way, dictatorships do know that it is not right to lock dissidents up. This is betrayed by the absurdity of the accusations they make against their critics, as if trying to disguise the true intentions of persecution. The result is quite the opposite, of course – the dissident silenced shows herself to be an upstanding plaintiff, whilst the tyrant reveals himself to be a criminal.  

Nasrin Sotoudeh was a changed woman on her release from prison, she had left her fear behind in the cell. She described her transformation herself in a letter to her young son Nima:

“To my dearest Nima,

How could I witness the execution of juveniles in my country and be silent? How could I calmly put you to bed at night, knowing that other children are being tortured? My son, I could not”.

Two days after her release from Evin prison, Iran’s most notorious “torture factory”, she was standing in front of the Palace of Justice holding up a placard protesting the situation of political prisoners. Once again, she took on cases, defended so many accused people whose situation appeared hopeless, in full awareness of the fact that the law she had on her side often counted for nothing in court. Yet her belief in justice and the law remained unbroken, and remains so to this very day.  

This courage in the pursuit of justice was intolerable for the forces of injustice. She was placed under surveillance, harassed, prevented from doing her work. The period before she was sent back to prison she described as a “transfer to a larger prison”. When she refused to be daunted by any of this, she was arrested again, in June 2018.  She was accused of “spying, spreading propaganda and insulting the Supreme Leader”, along with membership in a human-rights organisation and, in this connection, stoking “corruption and prostitution”. She was sentenced to 33 years in prison and 148 lashes. Yet, even prior to this, she had become a figurehead for a civil society which is increasingly being completely stifled.

I wholeheartedly congratulate the German Judges Association on choosing Nasrin Sotoudeh as the 2020 winner of the Human Rights Prize. One could ask why she should be the one to receive this prize, as someone who is already fairly well known and has already won other accolades, such as the European Parliament’s Sakharov Prize. And there are so many other people in desperate situations who also urgently need our attention:

Journalist Nargess Mohammadi, for example, who is behind bars for campaigning against the death sentence and is not receiving the medical care she needs, despite being seriously ill.  

Or the well-known wrestler Navid Afkari, who is facing imminent execution.

Or environmental activist Samy Radjabi, whose crime was to try and save from extinction the cheetah, a flagship species for Iran.

It is true that all these people do need our attention – and there are so many more who could be named.

Yet there are three reasons why I believe it is absolutely right to honour Nasrin Sotoudeh today:

Firstly, we are today honouring a brilliant legal mind, who is not allowed to become a judge in her country because the office is not open to women. And who nevertheless has the courage to strive for lawfulness and justice. Were she free, she would take on the cases of all those I have listed, to defend them in court, to defend justice and the law.

Secondly, the nucleus of her work has always been the battle for children’s rights. On that evening, twelve years ago, she said to me “A country where children’s rights are not upheld is a country where nobody’s rights are upheld”. In this context, she has done pioneering work in a country where children’s rights are without doubt not safeguarded. Thirdly, with her unerring sense of justice, she is of course a campaigner for women’s rights. On 8 March this year, she wrote from prison:

“Iran is a country where violations of women’s rights are systemic. This makes it even more important to honour and commemorate International Women’s Day On this day, I am thinking about the years that have passed. The years of our silence and captivity; years of protest, bondage and the walls behind which we are trapped.”

Ultimately, however, Nasrin Sotoudeh is an advocate not just for children’s and women’s rights, but of all those systematically deprived of their rights. The repeated discrimination and repression, persecution and arrest of Iranian women and numerous other marginalised groups is a sign of weakness. The brutal repression which meets any protest is intended to intimidate people and stop them from expressing their views freely. 

This violence causes so much suffering, yet it only ever works for a limited time.  Protest always surfaces again. Whether this protest is expressed by hundreds of thousands of people taking to the streets across the country, in film, art, music and literature, or by a woman, unveiled, waving a white headscarf on a stick on the streets of Tehran as a flag of peace. Or, as in this case, in the work of a female lawyer. The system lives in permanent fear of its own people. And that will not change so long as Iranian women are denied the rights so long overdue to them.  

Under Iranian law, women are fundamentally and massively disadvantaged compared with men: whether with regard to custody, inheritance or the value of their testimony as witnesses.  The second-rate status of women is reflected in their homes, since husbands by law have primary control of domestic affairs, including of course of the purse strings. Across the country, many women have to fight against enforced norms of physical and psychological abuse and marital rape – a crime currently not recognised in Iranian law.  

Women like Nasrin Sotoudeh are campaigning to change this. Again and again she has had to demonstrate her willingness to pay a heavy price for her deeply-held beliefs. Despite all the risks, she has dedicated her life to a single goal: the battle for human rights, for a just Iran for women, children and minorities, and for civil society; the battle against impunity, and for legal redress against the systematic human-rights violations committed for decades in Iranian prisons.

Yet, equally importantly, her work is an expression of the hope that an Iran based on her model, where children are protected and women and minorities have equal rights, could one day be possible. An Iran in which tyranny and arbitrary actions are replaced by freedom and justice. 

Ladies and Gentleman,

Hunger strikes are the last resort, used by those otherwise powerless to protest against injustice and unlawfulness. Manouchehr Bakhtiari has now been on hunger strike for twenty-five days. He is the father of Pouya Bakhtiari, who was shot dead last year during the November protests. Pouya was twenty-seven years old. He has since become the face of the protesters killed on the streets last year – more than 1500 in number. It must be feared that many more have suffered, or will suffer, the same fate in prison. Manouchehr Bakhtiari was detained when about to board a domestic flight, simply for having demanded justice for his son. In the months prior to this, he and his wife had been subject to indescribable repression. Even his eighty-year-old mother was beaten during a raid on his house. This is not only disgraceful, it is also scandalous in the context of Iranian law. If people are persecuted for demanding justice, injustice and unlawfulness is everywhere.

I don’t know whether there is any connection between Mr Bakhtiari’s hunger strike and that of Ms Sotoudeh. But she is in mortal danger. She is currently on hunger strike, to attract our attention to the disastrous conditions under which political prisoners in particular are held in Iran, especially during the pandemic. COVID-19 is rife in Iranian prisons. But instead of acting to remedy the situation, those responsible simply respond to the prisoners with wilful ignorance.

Nasrin Sotoudeh’s hunger strike must have sowed fear in the hearts of the rulers.  Because, only a few days ago, her daughter Mehraveh was picked up at home and detained for several hours. She is likely to face prosecution. Her father Reza Khandan was allowed to accompany her. I can only begin to imagine how he must have felt.  And I can only begin to imagine how her younger brother Nima must have felt, fearing that his sister would, like his mother, not come home.

These children are what Nasrin Sotoudeh cherishes most of all. It is painful to read her letters to her children, which her husband publishes regularly.  It is simply heart-breaking to see the secretly filmed video of her children visiting her in prison after she had been sentenced. The video shows two understandably sad children on one side of a pane of glass. On the other side we see a woman of inhuman fortitude, who nevertheless appears frail, and who pretends in clown-like manner to steal her son’s nose and hide it in her fist to make him laugh. The forces of injustice who are hounding the children of such a loving mother are not only trying to break her will. More than anything, they are afraid of her. And, rightly, they are afraid of her courage.

Ladies and Gentlemen,

Today’s prizewinner is currently in mortal danger. Sweden’s foreign minister is calling for her release. I wish that more European foreign ministers would join her in this. The German Judges Association is today honouring a woman whose courage has become a symbol for the fight against unlawfulness. I bow down in the face of this unbelievable courage in the pursuit of justice. May she soon walk free, be free to go back home.  Her children Mehraveh and Nima need her, her husband Reza needs her. Millions of Iranians– and especially Iranian women – need her.  

Thank you!

– سخنرانی انجامشده مالک است –

سرکار خانم شجاعی
سرکار خانم شتوکینگر
جناب آقای لوبلینگزهوف
سرکار خانم دکتر روکرت
آقای لِسِنتهین عزیز
خانمها و آقایان

پائیز سال 2008 در منزل دوستی در تهران، با دو وکیل دعاوی در ساعات دیروقت شب مالقات
کردم. آنان با تالش خستگیناپذیر در زمینه موضوع مشترکی کار میکردند. این موضوع که تمام شب
مشغول گفتگو در باره آن بودیم، عبارت بود از اعدام افراد کمتر از هجده سال و یا افرادی که سنشان
.در زمان ارتکاب به جرم مورد اتهام، کمتر از هجده سال بود

موضوع دشواری بود و دو نفری که با آنها صحبت میکردم، در جریان پروندههای زیادی بودند،
آگاهی عمیقی در مورد یکایک پروندهها داشتند و با شور و حرارت در باره آنها صحبت میکرد.
موضوع گفتگو بسیار ثقیل و غیرقابل هضم بود. این دو خانم وکیل را تحسین میکردم زیرا در هنگام
صحبت، از بیعدالتی فاحش شِکوه نمیکردند، بلکه با توانمندی استدالالت حقوقی میآوردند. من با
کلیه پیچ وخمهای قانون مجازات کیفری ایران آشنا نبودم اما پیام روشن آنان را کامالً دریاز

آنان به جنگ حس بیعدالتی نمیرفتند بلکه علیه بیقانونی مبارزه میکردند. علیه اعدام افراد زیر هجده
سال مبارزه میکردند زیرا مغایر قوانین ایران و طبعاً ناقض قوانین بینالمللی و کنوانسیون جهانی حقوق
کودک است که ایران از امضا کنندگان آن بهشمار میرود. در پایان گفتگوی طوالنی و توانفرسا اما
آموزنده، از آن دو پرسیدم آیا خودشان به دلیل کاری که انجام میدهند، مورد سرکوب قرار گرفتهاند و
یا حتی دستگیر شدهاند؟ یکی از آنان با بازیگوشی نگاهی به ساعتش انداخت، از ته دل خندید و پرسید

,آخرین بار کی بود؟“. این ندای ریشخندی است آکنده از بلندنظری که بارها از کسان دیگری شنیده“
بودم که متأسفانه عادت کردهاند در معرض بیعدالتی قرار گیرند

وکیل دوم با تعجب به من نگاه کرد و چیزی گفت که انتظارش را نداشتم. او گفت: »نه، من کار ناحقی
انجام نمیدهم. کار من منحصراً در چهارچوب قانون است، حتی اگر هم غالباً در این کشور کافی نباشد.
عالوه بر آن دو فرزند خردسال دارم و در قبال آنها مسئولم

وکیل دوم با تعجب به من نگاه کرد و چیزی گفت که انتظارش را نداشتم. او گفت: „نه، من کار ناحقی
انجام نمیدهم. کار من منحصراً در چهارچوب قانون است، حتی اگر هم غالباً در این کشور کافی نباشد.
عالوه بر آن دو فرزند خردسال دارم و در قبال آنها مسئول“

وکیل دوم با تعجب به من نگاه کرد و چیزی گفت که انتظارش را نداشتم. او گفت: „نه، من کار ناحقی
انجام نمیدهم. کار من منحصراً در چهارچوب قانون است، حتی اگر هم غالباً در این کشور کافی نباشد.
عالوه بر آن دو فرزند خردسال دارم و در قبال آنها مسئول

وکیل دوم با تعجب به من نگاه کرد و چیزی گفت که انتظارش را نداشتم. او گفت: „نه، من کار ناحقی
انجام نمیدهم. کار من منحصراً در چهارچوب قانون است، حتی اگر هم غالباً در این کشور کافی نباشد.
عالوه بر آن دو فرزند خردسال دارم و در قبال آنها مسئول“م

یک سال بعد میلیونها ایرانی به خیابانها رفتند تا علیه – شاید آشکارترین- تقلب انتخاباتی در تاریخ
کشورشان اعتراض کنند. بسیاری از آنان سر از زندانهای مخفی در آوردند، مورد ضرب و شتم قرار
گرفتند، دستگیر شدند، شکنجه شدند، مورد تجاوز قرار گرفتند، کشته شدند ویا به تبعید فرستاده شدند.
یکی از این دو زن وکیل ناچار به فرار به اروپا شد و خانم وکیل محتاطتر، وکالت تعداد بسیاری از
تظاهرکنندگان اعتراضات سال 1388( 2009 )را در دادگاه برعهده گرفت. در روز 13 شهریور 1389( 4
سپتامبر 2010 )خود این وکیل، نسرین ستوده که امروز از او تجلیل میکنیم، دستگیر و به اتهام »تبلیغ علیه
نظام و تبانی علیه امنیت ملی« به سه سال زندان محکوم شد. در طول مدت زندان به دفعات و جمعاً به
مدت 5 ماه، دست به اعتصاب غذا زد تا علیه شرایط زندان برای کلیه زندانیان سیاسی اعتراض کند.

دیکتاتورها به خوبی و به نحو نابههنجاری میدانند که زندانی کردن مخالفان ودگراندیشان به ناحق انجام
میشود. اتهامات بیپایه و پوچی که علیه منتقدان خود وارد میکنند، این امر را برمال میسازد. گویی
میخواهند با این اتهامات نیت واقعی خود را برای تحت پیگرد قرار دادن منتقدان، پنهان کنند. طبیعتاً
نتیجه کامالً برعکس اهداف آنان است: منتقدی که وادار به سکوت شدهاست، شاکی برحق و
استبدادگر، تبهکار تلقی میشود.

سرین ستوده در زندان دگرگون شد. ترس را در سلول زندان برجا گذاشت. خودش این دگرگونی را در
نامهای به پسر کوچکش نیما چنین شرح میدهد:
» نیمای عزیزم،
چگونه می توانستم شاهد اعدام نوجوانان وطنم باشم و سکوت کنم؟ چگونه می توانستم چشم بر کودک
آزاریها ببندم تا شب ها را با خیالی آسوده در کنارت بگذرانم؟ پسرم، من نمی توانستم.«
دو روز پس از آزادی از شکنجهگاه مخوف ایران به نام زندان اوین با در دست داشت پالکارد اعتراض
علیه وضعیت زندانیان سیاسی، در مقابل کاخ دادگستری ایستاد. باز هم وکالت بسیاری از متهمانی را بر

عهده گرفت که امیدی به وضعیتشان نبود، در حالی که کامالً آگاه بود که غالباً قوانین و حقوقی که به
آنها استناد میکرد، در دادگاه هیچ اعتباری ندارد. اما اعتقاد او به قانون تا به امروز همچنان راسخ و
استوار پابرجاست.

چنین شهامت حقطلبی برای مستبدان بیعدالت غیرقابل تحمل بود. تحت نظر گرفتهشد، مورد اذیت و
آزار قرار گرفت و مانع ادامه کارش شدند. خودش دوران قبل از دستگیری دوم را »انتقال به زندانی
بزرگتر« مینامد. هنگامی که هیچ یک از فشارها باعث دلسردی او نشد، در خردادماه 1397( ژوئن
2018 )مجدداً دستگیر شد. اتهام وارده عبارت بود از جاسوسی، تبلیغ علیه نظام و اهانت به رهبر مذهبی و
همچنین عضویت در سازمان حقوق بشری و بر اثر آن ترویج فساد و فحشا. نسرین ستوده به 33 سال
حبس و 148 ضربه شالق محکوم شد. اما حتی پیش از صدور این حکم نیز بدل به چهره نمادین جامعه
مدنی بود، جامعهای که همواره هوای نفس کشیدن از آن دریغ میشود.
از صمیم قلب به انجمن قضات آلمان به خاطر انتخاب نسرین ستوده به عنوان برنده جایزه حقوق بشر سال
2020 تبریک میگویم. شاید بتوان پرسید چرا نسرین ستوده این جایزه را دریافت میکند که تا حدودی
شهرت دارد و جوایز دیگری نیز مانند جایزه ساخاروف پارلمان اروپا را دریافت کرده است. در حالی که
بسیاری افراد دیگر در ایران هستند که در شرایط اضطرار شدید قرار دارند و آنها نیز به فوریت به توجه
ما نیاز دارند:

مثالً روزنامهنگار نرگس محمدی که به خاطر مبارزه با مجازات اعدام در زندان به سر میبرد و به رغم
بیماری سخت، برایش امکان دسترسی به مراقبت پزشکی فراهم نیست.
یا کشتیگیر معروف نوید افکاری که مستقیماً در معرض خطر اعدام قرار دارد.
یا سامی رجبی که تنها جرمش آن بود که میخواست به عنوان فعال محیط زیست، یوزپلنگ ایرانی را که
حیوان نمادین ملی ایران است، از خطر انقراض نجات دهد.
درست است که همه این انسانها و خیلیهای دیگر که میتوان نام برد، نیازمند توجه ما میباشند.
اما به سه دلیل تأیید مینمایم که امروز تقدیر از نسرین ستوده، کامالً صحیح است:
نخست آنکه امروز از حقوقدان تراز اولی تجلیل میکنیم که در کشور خودش مجاز نیست قاضی باشد
زیرا انتصاب قضات زن مجاز نیست. اما به رغم این مسئله شهامت حقطلبی را دارد. اگر آزاد بود بالشک
وکالت افراد ذکرشده را در برابر دادگاه برعهده میگرفت تا از حقوقشان دفاع کند.

دوم آنکه مبارزه برای حقوق کودکان، همواره در مرکز توجهاش قرار داشتهاست. در مالقات 12 سال
پیش به من گفت: »در کشوری که حقوق کودکانش پایمال شود، هیچ کس از حقوق خود برخوردار
نیست.« به این ترتیب در کشور خود که حقوق کودکان به واقع نقض میشود، کاری پیشگامانه انجام
دادهاست. سوم آنکه با تیزبینی سرسختانه در دفاع از حقوق انسانها، طبیعتاً در زمره تالشگران حقوق
زنان نیز هست. در روز 8 مارس سال جاری از داخل زندان چنین نوشت:
»ایران کشوری است که نقض حقوق زنان در آن به صورت نظاممند انجام میشود و این دلیل مهم
دیگری است که باید به روز جهانی زن اندیشید و این روز را گرامی داشت. در این روز به سالیان گذشته
میاندیشم. سالیان سکوت و زندانی بودنمان، سالیان اعتراض، اسارت و دیوارهایی که پشتآنها محصور
شدهایم.«

اما نسرین ستوده نهایتاً فقط مدافع حقوق کودکان و زنان نیست، بلکه وکیل مدافع کلیه کسانی است که
از حقوقشان به طور نظاممند محروم شدهاند. تبعیض و سرکوب مداوم، تحت پیگیری قرار دادن و
دستگیری زنان ایرانی و تعداد کثیر دیگر گروههای به حاشیه رانده شده، نشانه ضعف است. هدف از
سرکوب سنگدالنه هر شکلی از اعتراض، ایجاد وحشت از آزادی بیان است.
این خشونت باعث درد و رنج بسیار است اما فقط به مدت محدودی تأثیردارد. اعتراضات همواره از
سرِنو آغاز میشود. چه به صورت حضور صدها هزار نفر در خیابانها در کل کشور، چه در فیلم، هنر،
موسیقی، ادبیات و چه در قامت زنی بیحجاب با روسری سفیدی بر سر چوب در دست، به نشانه پرچم
صلح در خیابانهای تهران و یا در قالب فعالیتهای یک وکیل دعاوی. نظام در هراس مداوم از مردم
کشور خود است و تا زمانی که زنان ایرانی به حقوق حقه خود دست نیابند، چنین خواهد ماند.

زنان در قوانین ایران در مقایسه با مردان اساساً و به شکل گسترده مورد تبعیض قرار دارند، از جمله در
زمینه سرپرستی فرزند، ارث و یا ارزش شهادتشان. وضعیت زنان به عنوان انسان درجه دو، در منازلشان
نیز بازتاب دارد زیرا همسرانشان مطابق قانون، کنترل مسائل داخلی خانه و طبیعتاً مسائل مالی را عمدتاً در
دست دارند. بسیاری از زنان در سراسر کشور در زندگی زناشویی خود با الگوهای به اجبار هنجارمند
شدهِ خشونت جسمی و روحی و تجاوز جنسی درگیرند. این امر در حال حاضر در قوانین ایران به عنوان
جرم پذیرفته نشدهاست.
نسرین ستوده از جمله زنانی است که علیه این ستمها اعتراض میکنند. بارها ناچار بوده نشان دهد که
آماده است برای باورهای عمیق خود، بهای سنگینی بپردازد. زندگی خود را به رغم کلیه خطرات،وقف

یک هدف کردهاست: مبارزه برای حقوق بشر، برای ایرانی که در آن برای زنان، کودکان، اقلیتها و هم
چنین جامعه مدنی، عدالت برقرار باشد. و همچنین مبارزه برعلیه مصونیت از مجازات کیفری و رسیدگی
قضایی به نقض نظاممند حقوق بشر که از دهها سال پیش در زندانهای ایران انجام میشود.
نسرین ستوده با تالشهای خود از جمله امید به روزی را بیان میکند که ایران تبدیل به کشوری شود که
با اعتقادات او همخوانی داشتهباشد، در آن از کودکان محافظت شودو زنان و اقلیتها از حقوق برابر
برخوردار باشند. کشوری که در آن استبداد و خودکامگی جای خود را به آزادی و قانون بدهد.
خانمها و آقایان،

اعتصاب غذا آخرین حربه کسانی است که راه دیگری در برابر بیعدالتی ندارند. منوچهر بختیاری از 25
روز پیش در اعتصاب غذا بهسر میبرد. او پدر پویا بختیاری است که در اعتراضات ماه نوامبر سال گذشته
به ضرب گلوله کشته شد. پویا 27 ساله بود و اکنون سیمای بیش از 1500 نفری است که در سال گذشته
در خیابانها کشتهشدند. متأسفانه بیم آن میرود که بسیاری دیگر که در زندان بهسر میبرند، به خیل این
جانباختگان پیوستهباشند یا بپیوندند. منوچهر بختیاری فقط به خاطر عدالتخواهی برای پسرش، هنگام
حرکت به منظور سفر هوایی داخلی، ربوده شد. او و همسرش طی ماههای پیش از آن، مورد سرکوب
توصیفناپذیری قرار گرفتند. حتی مادر 80 سالهاش در طی بازرسی منزل، مورد ضرب و شتم قرار
گرفت. این کار نه تنها بیشرمانه است، بلکه مطابق قوانین ایران نیز فضاحتبار است. اگر حقخواهی
موجب تعقیب قضایی شود، بیعدالتی در همه جا حاکم است.
نمیدانم اعتصاب غذای آقای بختیاری با اعتصاب غذای خانم ستوده مرتبط است یا خیر. اما زندگی
ایشان در خطر است. خانم ستوده در حال حاضر در اعتصاب غذا است تا توجه همگان به وضعیت فاجعه-
بار زندانیان و بهویژه زندانیان سیاسی را در سالیان گذشته، خصوصاً به دلیل همهگیری بیماری کووید-
19جلب کندکه در زندانهای ایران بیداد میکند و پاسخ مسئوالن به جای کمکرسانی، صرفاً بیاعتنایی
است.

اعتصاب غذای نسرین ستوده باید حاکمان را به ترس و وحشت انداختهباشد. زیرا چند روز پیش دخترش
مهراوه را در خانه بازداشت کردند، به مدت چندین ساعت نگاه داشتند و او را تهدید به پیگرد کیفری
کردند. پدرش رضا خندان اجازه یافت او را همراهی کند. میتوانم تصور کنم که بر او چه گذشت و بر
برادر کوچکترش نیما چه گذشت وقتی که تصور میکرد پس از مادرش حاال خواهرش هم دیگر
نخواهد توانست به خانه برگردد.

این فرزندان، عزیزترین کسان نسرین ستودهاند. خواندن نامههای او به فرزندانش که همسرش مرتباً منتشر
میکند، دردناک است. دیدن فیلم دیدار او با فرزندانش در زندان پس از صدور حکم، که مخفیانه گرفته
شدهاست، قلب انسان را پاره پاره میکند. در یک طرف دیوار شیشهای دو کودک دیده میشوند که به-
حق غمگیناند. اما در آنسو، این زن شیردل و در عین حال با ظاهری چنین شکننده دیده میشود، که
مانند دلقک، بینی پسرش را میدزدد و در مشتش پنهان میکند تا او را بخنداند. این بیعدالتی که در
مورد فرزندان مادری سرشار از عشق به فرزند انجام میشود، نه تنها میخواهد اراده او را بشکند، بلکه
نشان ترس از اوو پیش از هرچیز ترس از شهامت حقطلبی اوست.
خانمها و آقایان،

در حال حاضر برنده جایزه امروز ما، با خطر مرگ روبرو است. وزیر امور خارجه سوئد خواستار آزادی
او شدهاست. آرزو میکنم که وزرای امور خارجه کشورهای اروپایی دیگری نیز به او بپیوندند. انجمن
قضات آلمان امروز از زنی تجلیل میکند که شهامتش به نمادی برای مبارزه علیه بیعدالتی، بدل شده
است. من در برابر شهامت باورنکردنی اوبرای حقطلبی سرتعظیم فرود میآورم. امیدوارم بهزودی آزاد
شود و بتواند به خانه باز گردد. فرزندانش مهراوه و نیما به او نیاز دارند، همسرش رضا به او احتیاج دارد.
میلیونها ایرانی و بهویژه میلیونها زن ایرانی به او نیازمندند.
از توجه شما متشکرم.